Το τελευταίο παιχνίδι

Τον Αύγουστο του 1654, ο μέγας τζογαδόρος Αντουάν Γκομπό γνωστός σε όλους ως Ιππότης του Μερέ, πλησίασε τον φημισμένο μαθηματικό της εποχής, Μπλεζ Πασκάλ, και του ζήτησε, εμπιστευτικά, να του πει λίγα χρήσιμα μυστικά για το πώς θα κατάφερνε να έχει μονίμως το πάνω χέρι στα παιχνίδια τύχης, στα οποία αφιέρωνε τον πάντοτε ελεύθερο χρόνο του. Πώς μπορώ να ξέρω ότι θα κερδίσω στα ζάρια όταν η παρτίδα δεν έχει ακόμη τελειώσει; Πώς θα γίνει να έχω μαζέψει τους περισσότερους πόντους ακόμη και σε ένα παιχνίδι που θα διακοπεί απότομα; ρώτησε ο γάλλος ευγενής τον διάσημο επιστήμονα φίλο του. Ύστερα από λίγες μέρες εντατικής σκέψης, ο Πασκάλ τού έδωσε μια πιθανή λύση· ωστόσο, δεν ήταν εντελώς σίγουρος για την ορθότητά της. Μην αντέχοντας την αγωνία, έγραψε στον συμπατριώτη του ερασιτέχνη μαθηματικό Πιερ ντε Φερμά προκειμένου να ζητήσει τη γνώμη του. Η αλληλογραφία που ακολούθησε και ειδικά μία συγκεκριμένη επιστολή γέννησε ένα από τα πιο συγκλονιστικά επιτεύγματα των μαθηματικών. Ήταν μια επιστολή που, κυριολεκτικά, άλλαξε τον ρου της Ιστορίας.

Η επινόηση της θεωρίας πιθανοτήτων έφερε επανάσταση στον τρόπο σκέψης· η δυνατότητα για πρόβλεψη του μέλλοντος με τη βοήθεια των αριθμών και η ποσοτική εκτίμηση του κινδύνου άλλαξε, μια για πάντα, την οικονομική, την πολιτική και την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Δύο παίκτες παίζουν ζάρια· στις 5 ρίψεις ένας από τους δύο θα είναι ο νικητής. Ξαφνικά, σταματούν στην τρίτη ζαριά· άραγε, ποιος θεωρείται ότι έχει κερδίσει αυτό το ημιτελές παιχνίδι; Δεν είναι δύσκολο πρόβλημα τουλάχιστον σήμερα· ωστόσο, την εποχή που τέθηκε στον Φερμά απαιτούσε λύση ενδελεχούς αιτιολόγησης, και μάλιστα όχι με εμπειρικό τρόπο, αλλά αντίθετα, με την εφαρμογή μαθηματικών. Για τον Φερμά και τον Πασκάλ ήταν ένας ελκυστικός γρίφος, μια άσκηση με αφορμή τον τζόγο· ούτε καν φαντάστηκαν ότι επινοώντας τη θεωρία πιθανοτήτων, εγκαινίαζαν μια εποχή στην οποία οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι υπηρεσίες προγνώσεων, οι αναλυτές στατιστικών στοιχείων και οι κά