Ο Θουκυδίδης και ο αθηναϊκός ιμπεριαλισμός

Η σύνθεση και η οργάνωση του υλικού της Ιστορίας του Θουκυδίδη δημιουργούν την εντύπωση πως ένα χέρι σίγουρο οδηγεί από την αρχή ως το τέλος του έργου προς κάποιον προσδιορισμένο στόχο. Εντούτοις, είναι τελείως απίθανη η ιδέα πως η σύνθεση ενός τέτοιου έργου οφείλεται σε μια παρατεταμένη μονοκοντυλιά και ο Θουκυδίδης βέβαια δεν περιμένει τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου για να ξεκινήσει την δουλειά του. Πως ακριβώς εργάστηκε; Το πρόβλημα της γένεσης του έργου απασχόλησε κορυφαίους επιστήμονες. Προσπάθησαν να προσδιορίσουν στάδια γραφής, απομoνώνοντας τμήματα, επισημαίνοντας δείκτες ή φαινομενικές αντιφάσεις. Χρησιμοποιήθηκαν πολλών ειδών μέθοδοι και τομές. Η Jacqueline de Romilly επικεντρώνει την προσοχή της σε ένα θέμα που βρίσκεται σε όλα τα τμήματα του έργου και δεν απουσιάζει ποτέ από την σκέψη του ιστορικού. Μελετώντας έτσι τον αθηναϊκό ιμπεριαλισμό σε όλη την έκταση της Ιστορίας, κατορθώνει να δώσει μια επιστημονικά τεκμηριωμένη, όσο και συναρπαστική, ανάλυση της σκέψης και της στάσης του Θουκυδίδη απέναντι στα γεγονότα. Συγχρόνως, χωρίς αυτό να είναι το κύριο θέμα της, δίνει ορισμένες καίριες απαντήσεις στο πρόβλημα της γένεσης του έργου. Το βιβλίο αυτό, διδακτορική διατριβή, γράφτηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου και η επιλογή του θέματος ίσως ανταποκρίνεται σε μια προσωπική κι ευρύτερα ανθρώπινη ανάγκη, να αποσπάσει μια απάντηση από τα βάθη του χρόνου σε ερωτήματα της σκοτεινής εκείνης εποχής. Γιατί, όπως τελικά διαπιστώνει ο Θουκυδίδης, η άμετρη φιλοδοξία, η έπαρση της δύναμης, ο ηθικός εκτροχιασμός του αθηναϊκού και κάθε άλλου ιμπεριαλισμού είναι αναπόφευκτο να συντριβούν. Βέβαια, η ύβρις μπορεί να ανήκει στον χώρο της αρχαίας μεταφυσικής ηθικής, αλλά δεν παύει να αντιστοιχεί και σε πολύ συγκεκριμένες πολιτικές εξελικτικές διαδικασίες αυτές που καταγράφει και αναλύει η αυστηρά λογική, πολιτική και ιστορική σκέψη του Θουκυδίδη για να καταλήξει στην διατύπωση νόμων που ισχύουν ες αεί. Η J. de Romilly, με τη δική της αυστηρή λογική, παρακολο